Limba e Logos de Sardigna
Logos > Sardigna
Sa Sardigna
Sa distàntzia chi b'at intre s'ìsula nostra, s'Àfrica, sa penìsula italiana e sa Còrsica sunt custas: dae Sardigna a sa penìsula su tretu prus minore est de 187 chilòmetros, dae sa Sardigna a Tunisia b'at 184 chilòmetros e sa Còrsica est indedda 11 chilòmetros. In su Mare Sardu b'at duos golfos mannos, su de Aristanis e su de S'Alighera e tres prus minores, su de Palmas, su de s'Asinara e su de Portu Conte. In su Tirrenu contamus su Golfu de Casteddu (naradu finas de Sos ànghelos) e chi s'iscàmpiat a su Canale de Sardigna, su Golfu de Orosei e su de Terranoa.
A sos mares chi inghìriant s'ìsula essint sos rios Tirsu e Temo (Mare Sardu), su Frumendosa chi si ghetat in su Tirrenu che a su Tzedrinu, su Coghinas chi essit in su Golfu de S'Asinara e su Frùmini Mannu chi dae su Gennargentu traessat su Campidanu finas a Casteddu.
3. Su mare
Essende un'ìsula, sa Sardigna est inghiriada dae su mare, su Mediterràneu, chi leat nòmines diferentes cunforme a sas regiones chi tocat. Sa Sardigna est infusta dae sos mares de Còrsica in su nord e de Sardigna in s'otzidente, dae su Canale de Sardigna in su sud e dae su Tirrenu a oriente. Si narat Mare de Sardigna o Mare Sardu cussu tretu chi s'isterret intro s'ìsula e sas Baleares in sa penìsula ibèrica. Faghet parte de su Mediterràneu otzidentale chi est mannu belle 240.000 chilòmetros cuadros e chi cabet finas a su mare de Alboràn, cussu de sas Baleares e su Mare lìgure. A s'ala de su levante b'at su Tirrenu chi partzit sa Sardigna dae sa penìsula italiana, a mesudie su canale de Sardigna partzit s'ìsula dae s'Àfrica e a nord su canale de Còrsica la partzit dae s'ìsula chi in antigòriu si naraiat Kyrn e chi in sas eras geològicas prus a tesu fiat aunida a sa Sardigna.
Sa distàntzia chi b'at intre s'ìsula nostra, s'Àfrica, sa penìsula italiana e sa Còrsica sunt custas: dae Sardigna a sa penìsula su tretu prus minore est de 187 chilòmetros, dae sa Sardigna a Tunisia b'at 184 chilòmetros e sa Còrsica est indedda 11 chilòmetros. In su Mare Sardu b'at duos golfos mannos, su de Aristanis e su de S'Alighera e tres prus minores, su de Palmas, su de s'Asinara e su de Portu Conte. In su Tirrenu contamus su Golfu de Casteddu (naradu finas de Sos ànghelos) e chi s'iscàmpiat a su Canale de Sardigna, su Golfu de Orosei e su de Terranoa.A sos mares chi inghìriant s'ìsula essint sos rios Tirsu e Temo (Mare Sardu), su Frumendosa chi si ghetat in su Tirrenu che a su Tzedrinu, su Coghinas chi essit in su Golfu de S'Asinara e su Frùmini Mannu chi dae su Gennargentu traessat su Campidanu finas a Casteddu.
Su de sa Sardigna est unu clima mediterràneu in parte manna de s'ìsula. E est prus fritu petzi in unos tretos. Custa situatzione climàtica est sa resurta de càmbios chi b'at àpidu in sos millènnios de s'istòria geològica e la connoschimus cun tzertesa petzi dae cando s'òmine at tentu sa possibilidade de àere datos pretzisos. In sos tretos de sas costeras, in ue istat su prus de sa gente, b'at ierros si non callentes bonos pro more de su mare chi mòderat sas temperaduras. Sas niadas in custas zonas sunt raras, pagu prus o mancu cada 5-6 annos, e sa temperadura est raru chi falet suta de zero grados. Intamen in sas istades sunt callentes e sicas, mancari non manchent sas dies de afogu, totora illebiadas dae su bentu chi cunsentit de poderare temperaduras chi a bias crompent a 35-40 grados cando non los brincant.
In ue su clima est prus fritu est in sas terras internas de s'ìsula e in sos montes, mescamente in sos de Gennargentu, in Campeda e in Limbara, in ue in ierru frocat e sa temperadura falat suta de su zero, In istade puru su clima est prus friscu de àteru ue, callentende·si a de die e illenende·si a de note.
A contos fatos, sos tretos in ue s'umididade est prus arta sunt in una fasca de 20 chilòmetru dae sas costeras de mare; prus bassa est sa chi s'isvilupat in sas terras internas, dae su Màrghine a su Gennargentu e a sos montes de su Sulcis-Igresiente. Àteros datos torrant contu de un'àteru fenòmenu: su nùmeru de sas dies annuadas est in Sardigna de sos prus bassos in s'Istadu italianu, mancari – comente cada unu podet isperimentare – su càmbiu de sas istajones fatzat a bias pensare chi su clima siat mudende in manera manna.
Àtera cosa connota est su fatu chi sa Sardigna siat una de sas regiones europeas prus bentosas, interessada mescamente a su bentu traessàrgiu, su chi nos arribat dae sa Còrsica e chi li dat, in meda biddas, su nòmine de bentu cossu. Custu fenòmenu, beru est chi isperdet sas bruturas dae s'àera e totora, mescamente in istade mòderat s'afogu, ma est beru puru chi su prus de sas bias assutat sos terrinos in pessu infustos dae s'abba proina.
In ue su clima est prus fritu est in sas terras internas de s'ìsula e in sos montes, mescamente in sos de Gennargentu, in Campeda e in Limbara, in ue in ierru frocat e sa temperadura falat suta de su zero, In istade puru su clima est prus friscu de àteru ue, callentende·si a de die e illenende·si a de note. A contos fatos, sos tretos in ue s'umididade est prus arta sunt in una fasca de 20 chilòmetru dae sas costeras de mare; prus bassa est sa chi s'isvilupat in sas terras internas, dae su Màrghine a su Gennargentu e a sos montes de su Sulcis-Igresiente. Àteros datos torrant contu de un'àteru fenòmenu: su nùmeru de sas dies annuadas est in Sardigna de sos prus bassos in s'Istadu italianu, mancari – comente cada unu podet isperimentare – su càmbiu de sas istajones fatzat a bias pensare chi su clima siat mudende in manera manna.
Àtera cosa connota est su fatu chi sa Sardigna siat una de sas regiones europeas prus bentosas, interessada mescamente a su bentu traessàrgiu, su chi nos arribat dae sa Còrsica e chi li dat, in meda biddas, su nòmine de bentu cossu. Custu fenòmenu, beru est chi isperdet sas bruturas dae s'àera e totora, mescamente in istade mòderat s'afogu, ma est beru puru chi su prus de sas bias assutat sos terrinos in pessu infustos dae s'abba proina.